Wolni, choć zapisani: Przeznaczenie i wybór w świecie Tolkiena
Motywy walki z przeznaczeniem oraz wolnej woli są obecne w twórczości J.R.R. Tolkiena, szczególnie w jego najważniejszych dziełach, takich jak Władca Pierścieni, Hobbit czy Silmarillion. Tolkien, choć głęboko zakorzeniony w tradycji mitologicznej, religijnej i literackiej, wykorzystuje te motywy w sposób, który ukazuje konflikt pomiędzy siłami przeznaczenia a decyzjami jednostek. Przyjrzyjmy się kilku kluczowym aspektom, w których te tematy są rozwijane.
1. Przeznaczenie a wolna wola w Władcy Pierścieni
Przeznaczenie i wolna wola są fundamentalnymi tematami w Władcy Pierścieni. Główną postacią, która zmaga się z tymi siłami, jest Frodo Baggins. Jego podróż ma charakter zarówno wyznaczonego przeznaczenia, jak i wynika z jego wolnej woli. Frodo nie jest “przypadkowym” powiernikiem Pierścienia – zostaje wybrany przez Bilba Bagginsa który zostawia mu pierścień z całym swoim majątkiem, a jego rola w pokonaniu Saurona jest nieunikniona. Jednak Frodo musi podjąć decyzję, czy podjąć się tej misji, a jego sukces lub porażka zależą w dużej mierze od jego wyborów i woli.
Motyw przeznaczenia w Władcy Pierścieni jest także widoczny w postaci Golluma, który z jednej strony wydaje się być na zawsze skazany na zepsucie przez Pierścień, ale jednocześnie jego działania pokazują, że nawet w najbardziej mrocznych postaciach istnieje miejsce na wybory i szansę na zmianę. Gollum odzwierciedla konflikt między wolną wolą a przeznaczeniem, ponieważ w jego postawie widoczna jest walka pomiędzy wewnętrznymi impulsami i możliwością podjęcia alternatywnej decyzji.
2. Motyw przeznaczenia w Silmarillionie
W Silmarillionie motyw przeznaczenia jest szczególnie wyraźny. W tej książce wiele postaci zmaga się z poczuciem bycia częścią większego planu stworzonego przez Eru Ilúvatara (Boga w mitologii Tolkiena). Jednak w tym uniwersum przeznaczenie jest ściśle związane z wolną wolą postaci, które mogą podejmować decyzje, choć te decyzje często prowadzą do tragicznych konsekwencji. Przykładem jest postać Feanora, który pomimo ostrzeżeń o niebezpieczeństwach związanych z jego ambicjami, dąży do stworzenia Silmarilów i zostaje skazany na tragiczny los, a jego decyzje mają daleko idące konsekwencje.
Feanor jest postacią, która, mimo że jest częścią większego planu (przeznaczenia), aktywnie sprzeciwia się temu planowi, dążąc do osobistych korzyści. Jego postawa ukazuje, jak wolna wola może wpłynąć na wydarzenia, w tym na tragiczne losy całych narodów.
3. Wolna wola i odpowiedzialność w Hobbicie
Chociaż w Hobbicie motyw walki z przeznaczeniem nie jest tak rozbudowany jak w Władcy Pierścieni, to postać Bilba Bagginsa także staje przed dylematem wyboru drogi. Bilbo, początkowo niewielki, skromny hobbit, zostaje wciągnięty w przygodę, która wydaje się być wyznaczona przez los. Z jednej strony wydaje się, że Bilbo nie miał innego wyboru, niż pójść na tę wyprawę, ale z drugiej strony, jego wybory (np. decyzja o oszczędzeniu Golluma) mają kluczowe znaczenie i wpływają na dalszy bieg wydarzeń.
4. Przeznaczenie w kontekście mitologii
Tolkien, będąc głęboko osadzony w tradycji mitologicznej, nawiązuje do idei przeznaczenia obecnych w mitach nordyckich, celtyckich i innych tradycjach. W tych mitologiach, postacie często muszą zmagać się z nieuchronnym losem. W Silmarillionie widzimy, jak ta koncepcja jest przekształcana w sposób, który nie neguje wpływu jednostkowych decyzji, ale sugeruje, że nawet w ramach “przeznaczenia”, każda postać ma swoją rolę do odegrania. Widać to w postaciach, takich jak Beren i Lúthien, których miłość, chociaż zdeterminowana przez los, jest również wynikiem ich indywidualnych wyborów.
5. Fatum w kontekście przyjaźni i wspólnoty
Tolkien podkreśla również, jak wspólnoty i przyjaźnie mogą wpływać na sposób, w jaki jednostki podejmują decyzje, co często może być postrzegane jako przejaw wolnej woli. Przykładem jest braterstwo, które powstaje między Frodą, Samem, Aragornem, Legolasem i Gimlim. Ich wspólne działania ukazują, że wolna wola jednostki jest istotna, ale też że wspólne dążenie do celu daje nadzieję na zmianę nieuniknionych wypadków.
Podsumowanie
W twórczości J.R.R. Tolkiena motyw przeznaczenia i wolnej woli jest nieustannie obecny, a jego przedstawienie jest głęboko związane z koncepcjami moralnymi, religijnymi i filozoficznymi. Tolkien pokazuje, że choć przeznaczenie może wpływać na losy bohaterów, to jednak wolna wola, wybory i odpowiedzialność jednostki mają ogromne znaczenie w kształtowaniu historii. Bohaterowie, mimo że nieuchronnie związani z większym planem, mają przestrzeń na dokonywanie wyborów, które mogą zmienić bieg wydarzeń.
🌿 Jeśli to, co przeczytałaś / przeczytałeś, poruszyło Cię…
Nie zamykam mojej twórczości za murami subskrypcji.
Wszystko, co piszę, oddaję Tobie – z serca, z pasji i z wierności misji.
Ale jeśli to światło, które tu znalazłaś/znalazłeś, ma dla Ciebie wartość –
możesz pomóc mi podtrzymać jego płomień.
📯 Zostań patronem i wspieraj moje pisanie, duchowe badania i budowanie Śródziemia Duszy.
To nie obowiązek. To wybór. A każdy wybór ma znaczenie.
👉 Dołącz do grona patronów
💌 Albo po prostu wróć. Bo to miejsce zawsze będzie dla Ciebie otwarte.
Zobacz też inne darmowe artykuły w kategorii FREE
Z wdzięcznością,
Anna Eldameldor Mokos – w świetle Eärendila, na straży tego, co niewidzialne.
przeznaczenie i wolna wola u Tolkiena
przeznaczenie i wolna wola u Tolkiena
