Tolkien i teoria spisku: Mit, technologia i nieufność wobec postępu

Dzisiaj mamy Światowy Dzień Dzikiej Przyrody dlatego porozmawiamy sobie o podejściu J.R.R. Tolkiena do przyrody. J.R.R. Tolkien, autor „Władcy Pierścieni” i „Hobbita”, miał głęboki szacunek do przyrody, który wyrażał zarówno w swoich książkach, jak i w życiu codziennym. Jego stosunek do natury był bardzo pozytywny i świadomy, ale nie był to typowy “foliarz” w dzisiejszym rozumieniu tego terminu, który często łączy się z teoriami spiskowymi i nadmiernymi obawami o zagrożenia środowiskowe.

Tolkien był zafascynowany naturą i uważał ją za źródło inspiracji oraz moralności. Jego opisane w książkach światy, jak Shire, Lothlórien czy Fangorn, są pełne przyrody i piękna, a wiele z jego postaci, jak Enty, stanowiło swoistą obronę przed zniszczeniem środowiska przez ludzi. Tolkien był przeciwnikiem uprzemysłowienia, które niszczyło krajobraz naturalny, co można interpretować jako krytykę ówczesnego podejścia do rozwoju cywilizacyjnego, szczególnie w kontekście industrializacji.

Jego miłość do przyrody miała także korzenie w jego dzieciństwie, kiedy spędzał czas na łonie natury w Anglii, szczególnie w takich miejscach jak Worcestershire. W jego pracach odnajdujemy silne odniesienia do ochrony dzikiej przyrody, z szacunkiem do jej dzikości i pierwotności. Tolkien wyraźnie dostrzegał różnicę między naturą a wynaturzoną, zmechanizowaną cywilizacją.

J.R.R. Tolkien nie prowadził kampanii na rzecz ochrony środowiska w sposób bezpośredni, jak to robią współczesne organizacje ekologiczne, ale jego twórczość i postawa życiowa były pełne subtelnych, ale wyrazistych wskazówek i przekazów, które zachęcały do szacunku dla natury i ostrzegały przed niebezpieczeństwami wynikającymi z niszczenia środowiska. W tym sensie jego stosunek do przyrody jest bliski ekologii, ale nie ma podstaw do określenia go mianem “foliarza”, ponieważ jego podejście było bardziej filozoficzne i literackie niż związane z teoriami spiskowymi.

Jak J.R.R. Tolkien zachęcał do ochrony środowiska poprzez swoją twórczość?

1. Krytyka przemysłowego rozwoju

W swoich książkach Tolkien ukazywał wielki kontrast między naturą a przemysłową cywilizacją. Przykładami są Mordor i Isengard, które reprezentują mroczną, zmechanizowaną stronę ludzkości. Saruman, który nazywa siebie “Panem Maszyn” i który przy użyciu przemysłu i technologii niszczy piękne lasy, jest przedstawiony jako antagonista. Z kolei postacie takie jak Enty (strażnicy lasów), pokazują, jak ważna jest ochrona naturalnego środowiska przed niszczącą działalnością człowieka. Przemiany, jakich dokonują, przypominają o destrukcyjnym wpływie bezmyślnej eksploatacji zasobów naturalnych.

2. Pokazywanie piękna przyrody

Tolkien stworzył w swoich książkach wyjątkowe, pełne szczegółów opisy przyrody, które mają na celu ukazanie jej piękna i harmonii. Shire – dom Hobbitów – jest miejscem pełnym bujnej, dzikiej roślinności, w którym życie toczy się w symbiozie z naturą. Ukazując życie prostych ludzi, którzy dbają o swoje otoczenie, Tolkien pokazywał, jak ważna jest harmonia między człowiekiem a przyrodą. Wartość przyrody była dla niego nie tylko estetyczna, ale także moralna – w wielu miejscach jego książek przyroda staje się symbolem dobra, przeciwstawiając się technologicznemu zniszczeniu.

3. Enty jako symbol ochrony przyrody

Jednym z najbardziej dosadnych i wyraźnych symboli w twórczości Tolkiena są Enty, drzewa, które żyją i poruszają się, oraz chronią lasy. Gdy Saruman i jego armie zaczynają wycinać lasy, Enty wstają, bronić swojego środowiska. Ich działanie w książce jest alegorią walki z niekontrolowaną eksploatacją naturalnych zasobów i zniszczeniem środowiska.

4. Moralność związana z odpowiedzialnością za ziemię

W „Silmarillionie” oraz innych dziełach Tolkiena pojawiają się postacie, które rozumieją odpowiedzialność za ziemię i dbają o jej dobro. Przykładami są postacie takie jak Galadriela, która reprezentuje harmonię z naturą, oraz Tom Bombadil, który jest niemal symbolem nienaruszonej natury, wolnej od zniszczeń cywilizacyjnych. Tolkien w swoich dziełach sugeruje, że ludzie powinni brać odpowiedzialność za świat, w którym żyją, i traktować go z szacunkiem.

5. Osobiste podejście do natury

Tolkien sam był miłośnikiem przyrody i pasjonował się ogrodnictwem, zwłaszcza w swoich młodszych latach. Jego osobiste podejście do natury miało wpływ na jego twórczość. Uwielbiał spacerować po angielskich włościach, co widać w jego opisie przyrody. Z tego powodu w jego książkach występują liczne opisy dzikich, malowniczych krajobrazów, które wyrażają jego podziw dla przyrody.

6. Szacunek dla tradycji i natury

Tolkien był także krytyczny wobec modernistycznych przemian społecznych i technologicznych, które zaczęły dominować życie w XX wieku. Jego prace były odpowiedzią na szybko postępujący proces uprzemysłowienia, który zmieniał krajobraz Anglii i innych krajów. Mimo że Tolkien nie walczył w sposób aktywny w ruchach ekologicznych, jego twórczość i podejście do świata stanowią ważny głos w obronie równowagi ekologicznej.

Podsumowanie

Tolkien zachęcał ludzi do ochrony środowiska nie poprzez wykłady czy manifesty, ale poprzez swoje książki, które pełne są przesłań o ochronie natury, odpowiedzialności za planetę i szacunku dla jej piękna. Jego twórczość ukazywała kontrast między naturalnym światem a światem technologicznym, w którym ludzie tracili kontakt z naturą. Choć nie był aktywistą ekologicznym, jego pisma mają głęboki, ekofilozoficzny wymiar, który wciąż inspiruje do refleksji nad stanem środowiska naturalnego.

🌿 Jeśli to, co tworzę, porusza Twoje serce i myśli, możesz pomóc mi robić to dalej – regularnie, z pasją i oddaniem.
Wesprzyj moje Studium Śródziemia na Patronite:
Dziękuję, że jesteś częścią tej drogi. ✨

Anna Eldameldor Mokos- Strażniczka światła Ëarendila