Silmarillion jako mit Anglii: Tolkien i marzenie o narodowej mitologii

„Silmarillion” Tolkiena rzeczywiście może być interpretowane jako pewnego rodzaju mitologia narodowa, choć niekoniecznie „Anglii” w tradycyjnym sensie tego słowa. J.R.R. Tolkien stworzył w tej książce bogaty, skomplikowany świat, który jest pełen mitów, legend, historii i genealogii, a jego struktura i charakter przypominają klasyczne mitologie, takie jak mitologia nordycka, celtycka czy grecka. Niemniej jednak, istnieją argumenty na poparcie tezy, że Silmarillion może być traktowane jako mitologia, która miałaby odzwierciedlać pewne cechy kultury angielskiej, a także szersze elementy brytyjskiej tożsamości. Oto kilka powodów, dla których tak może być rozumiane:

1. Inspiracje mitologiami europejskimi

Tolkien, będąc profesorem anglistyki i specjalistą w zakresie literatury średniowiecznej, wykorzystywał bogate dziedzictwo literackie i mitologiczne Europy, zwłaszcza Anglii, w tworzeniu Silmarillion. Przykładem może być jego zainteresowanie literaturą staroangielską, w tym Beowulfem, który miał ogromny wpływ na jego twórczość. Widać w Silmarillion pewne podobieństwa do anglosaskiej literatury, szczególnie w sposobie przedstawienia bohaterów, ich losów, wojen, a także w strukturze opowieści o upadku wielkich cywilizacji. W tym sensie Silmarillion może być traktowane jako swego rodzaju mitologia, której podstawy mają swoje źródła w tradycji anglosaskiej.

2. Kultura i tożsamość Brytanii

Tolkien często podkreślał, że jego celem nie było stworzenie „mitologii dla Anglii”, lecz raczej próba wypełnienia luki, jaką pozostawiła po sobie nieistniejąca angielska mitologia. W rzeczywistości, Anglia nie posiadała w swojej kulturze tak dobrze rozwiniętej, pełnej mitologii jak np. Grecja czy Norwegia. Po inwazji Normanów w 1066 roku, wiele z tradycyjnych anglosaskich legend zostało zapomnianych lub zniszczonych. Tolkien zauważył tę lukę i starał się ją wypełnić poprzez stworzenie własnego „Śródziemia”, które jest pełne epickich historii, bogów, bohaterów i legend, które mogłyby funkcjonować w kontekście angielskiej tożsamości.

3. Tematy narodowe i kulturowe

W Silmarillion znajdują się liczne wątki, które można interpretować jako odnoszące się do narodowej tożsamości. Tematy takie jak walka dobra ze złem, potęga i upadek cywilizacji, strata i odkupienie są uniwersalne, ale także mogą być traktowane jako metafory angielskiej historii, zwłaszcza w kontekście wojen, upadku dawnych potęg i prób odbudowy. Na przykład historia Noldorów (elfów, którzy opuścili Aman, by podjąć walkę z Morgoth) przypomina o losach upadłych królestw, takich jak Anglia po najazdach wikingów, czy walki o zachowanie tożsamości narodowej.

4. Język i kultura

Tolkien przykładał ogromną wagę do stworzenia pełnych języków i kultur dla różnych ras w Silmarillion. Jego praca nad językami, takimi jak quenya czy sindarin (języki elfów), oraz stworzenie szczegółowych historii i tradycji, odzwierciedlają jego fascynację kulturą i tradycjami językowymi Anglii. Na przykład język Rohirrimów jest inspirowany staroangielskim, co sprawia, że w Silmarillion (i innych dziełach Tolkiena) pojawia się pewne poczucie „angielskości”, czy też przynajmniej nawiązanie do tej tradycji.

5. Mity o stworzeniu i upadku cywilizacji

Podobnie jak w mitologii anglosaskiej i innych tradycjach europejskich, w Silmarillion przedstawione są mity o stworzeniu świata, upadku potężnych cywilizacji i bohaterach, którzy walczą o przywrócenie porządku. Opowieści o Valarach (bóstwach, które kształtowały Śródziemie), Morgothie (pierwszym z wielkich zła) i późniejszych wydarzeniach przypominają niektóre z klasycznych angielskich historii o bogach, upadku potężnych królestw czy poświęceniu w imię wyższych ideałów. To wszystko nadaje Silmarillion charakter mitologicznego obrazu, który mógłby być rozumiany jako „mitologia narodowa” – nie tylko Anglii, ale szerzej, Brytanii.

6. Romantyzm i tęsknota za dawnymi czasami

Tolkien, podobnie jak wielu innych romantycznych pisarzy, miał poczucie utraconego dziedzictwa. Jego miłość do „starych czasów” i tęsknota za „złotym wiekiem” (które widzimy w Silmarillion w opowieści o dawnych dniach Amanu czy Eldarze) są elementami, które można utożsamić z romantycznym podejściem do historii Anglii i jej mitologii. Tak jak angielscy romantycy szukali inspiracji w minionych czasach (np. w mitach arturiańskich), tak Tolkien starał się stworzyć własny „zaginiony świat”, który mógłby stanowić odzwierciedlenie angielskiego dziedzictwa kulturowego.

Podsumowanie

Silmarillion może być rozumiane jako mitologia narodowa Anglii (lub raczej, szerzej, Brytanii), chociaż Tolkien nie tworzył jej w sensie bezpośredniej reprezentacji kultury angielskiej. Jego dzieło jest raczej próbą wypełnienia luki, jaka pozostała po zapomnianych mitach i legendach, które kiedyś mogłyby być częścią angielskiego dziedzictwa. Zatem Silmarillion jest swoistą literacką próbą stworzenia mitologii, która ma charakter narodowy, ale jest jednocześnie uniwersalna, czerpiąca z różnych tradycji mitologicznych i literackich, które kształtowały Anglię i szerzej, Europę.

🌿 Jeśli to, co tworzę, porusza Twoje serce i myśli, możesz pomóc mi robić to dalej – regularnie, z pasją i oddaniem.
Wesprzyj moje Studium Śródziemia na Patronite:
Dziękuję, że jesteś częścią tej drogi. ✨

Anna Eldameldor Mokos- Strażniczka światła Ëarendila