Korzenie Śródziemia: Wpływy mitologii nordyckiej, celtyckiej i anglosaskiej u Tolkiena

Mitologia nordycka, celtycka i anglosaska miała ogromny wpływ na twórczość J.R.R. Tolkiena, w tym na „Silmarillion” oraz inne jego dzieła, takie jak „Władca Pierścieni” czy „Hobbit”. Tolkien, znany ze swojego głębokiego zainteresowania mitologią, historią i językami, czerpał z tych tradycji bogaty zasób motywów, postaci, struktur fabularnych i idei. Oto kilka kluczowych aspektów wpływu tych mitologii na twórczość Tolkiena:

1. Mitologia nordycka

Mitologia nordycka, z jej bogatymi opowieściami o bogach, bohaterach i stworzeniach, miała szczególnie silny wpływ na „Silmarillion” i inne dzieła Tolkiena. Tolkien był zafascynowany nordyckimi sagami, zwłaszcza „Eddą” i „Sagą o Volsungach”. Widać to w takich motywach jak:

• Motyw stworzenia: Tworzenie świata w mitologii nordyckiej, jak w przypadku mitu o stworzeniu Midgardu (świata ludzi), jest podobne do opowieści o stworzeniu Ardy w „Silmarillionie”. W obu przypadkach bogowie i potężne istoty mają kluczową rolę w kształtowaniu świata.
• Bohaterowie: Bohaterowie nordyccy, tacy jak Sigurd z „Sagi o Volsungach”, inspirowali postacie takie jak Beren, a także motywy walki z potężnymi istotami (jak smoki). Np. Smaug w „Hobbicie” przypomina smoki z mitologii nordyckiej.
• Bogowie i upadłe istoty: Takie postacie jak Sauron i Morgoth mają swoje odpowiedniki w nordyckich bogach takich jak Loki, a także w upadłych bohaterach, którzy stają się potężnymi wrogami.

2. Mitologia celtycka

Mitologia celtycka miała wpływ na świat Tolkiena, zwłaszcza w kontekście tajemniczych i magicznych postaci oraz motywów związanych z naturą i cyklicznymi procesami życia.

• Ludy z innych światów: W mitologii celtyckiej istnieje motyw innych światów i istot żyjących poza światem ludzi, jak Feary (wróżki) czy Tuatha Dé Danann, które są powiązane z istotami, jak Eldarowie w „Silmarillionie” – elfami, którzy są bardziej związani z naturą i mają różne moce.
• Motyw magicznych przedmiotów: Celtyckie legendy o magicznych artefaktach (np. „Kamień Fates” czy „Święty Graal”) znajdują swoje odbicie w magii pierścieni, szczególnie Pierścienia Władzy i innych artefaktach w „Władcy Pierścieni”.
• Związki z naturą: Celtowie mieli silne poczucie związku z naturą, które odzwierciedla się w postaciach takich jak Elfy (zwłaszcza w wersji Leśnych Elfów), które żyją w harmonii z przyrodą.

3. Mitologia anglosaska

Mitologia anglosaska, szczególnie epopeja „Beowulf”, również miała wpływ na Tolkiena, który był jednym z czołowych badaczy tej tradycji literackiej.

• Motyw potwora: Potwór Grendel z „Beowulfa” jest jednym z najważniejszych przykładów w literaturze anglosaskiej, który wywarł wpływ na postać Golluma czy na stworzenie takich postaci jak Balrog, czyli upadła istota, która jest zarówno przerażająca, jak i niemal mistyczna.
• Motyw bohatera: W „Beowulfie” bohater walczy z potworami i strasznymi bestiami, co jest podobne do motywu bohaterów w „Silmarillionie” i „Władcy Pierścieni”, którzy stają w obliczu niebezpieczeństw, próbując uratować świat.
• Kultura wojowników i upadek cywilizacji: Anglosaski duch wojowniczy, związany z walką o honor i przetrwanie w niełatwych czasach, również znajduje swoje odbicie w dziełach Tolkiena. Przykładem może być historia Rohirrimów w „Władcy Pierścieni”, którzy przypominają nordycko-anglosaskich wojowników.

4. Język i nazewnictwo

Tolkien, jako filolog, głęboko studiował języki germańskie, celtyckie i anglosaskie. W jego dziełach widać liczne wpływy:

• Języki elfickie: Tolkien stworzył języki inspirowane językami celtyckimi i nordyckimi, jak Quenya (język wyższych Elfów) i Sindarin (język Śródziemia). Quenya ma podobieństwa do języków celtyckich, a Sindarin do języków celtyckich.
• Nazwy postaci i miejsc: W „Silmarillionie” czy „Władcy Pierścieni” można zauważyć nazwy inspirowane starożytnymi językami anglosaskimi, germańskimi i celtyckimi, jak „Gondolin” (wielkie miasto Elfów, które może przypominać celtycki mit o tajemniczych, zapomnianych krainach), „Rohan” (inspirowane językiem staroangielskim) czy „Mirkwood” (ciemny las, przypominający celtyckie lasy pełne tajemniczych mocy).

5. Motyw „Upadku”

Tolkien często używał motywu upadku, zarówno w sensie osobistym (jak w przypadku upadku Feanorów), jak i w sensie cywilizacyjnym (np. w przypadku upadku Númenoru, które jest mocno inspirowane mitami o upadku legendarnego królestwa w mitologii nordyckiej). Także motyw walki dobra ze złem, ze szczególnym naciskiem na losy bohaterów tragicznych, jest obecny zarówno w mitologii nordyckiej, jak i anglosaskiej.

Podsumowanie

Mitologie nordycka, celtycka i anglosaska miały ogromny wpływ na twórczość J.R.R. Tolkiena, od inspiracji fabularnych, przez postacie, aż po języki i nazwy. Tolkien umiejętnie łączył te elementy, tworząc spójny, bogaty świat, który przyciąga czytelników do dziś. Wykorzystanie przez niego motywów związanych z magią, bohaterstwem, upadkiem cywilizacji czy potworami stanowi fundament jego literackiego uniwersum.

🌿 Jeśli to, co tworzę, porusza Twoje serce i myśli, możesz pomóc mi robić to dalej – regularnie, z pasją i oddaniem.
Wesprzyj moje Studium Śródziemia na Patronite:
Dziękuję, że jesteś częścią tej drogi. ✨

Anna Eldameldor Mokos- Strażniczka światła Ëarendila