Jak Tolkien rozumiał zło? Zło generacji ‘niepokornych’

Jak Tolkien rozumiał zło? Zło generacji ‘niepokornych’

Listen to this article

Głównym motywem twórczości J.R.R. Tolkiena jest walka dobra ze złem. Tylko czym jest zło? Dzisiaj doskonale zdajemy sobie sprawę z tego co jest dobre a co złe. Jednak w latach życia J.R.R. Tolkiena definicja zła nie była wcale taka oczywista.

Generacja Tolkiena

J.R.R. Tolkien powiedziałby, że jesteś zły. Dlaczego? J.R.R. Tolkien żył na przełomie lat 1892-1973 co zalicza go do tzw. Generacji ‘niepokornych’. Ludzie tej generacji mieli szczególne problemy z identyfikacją zła gdyż w tamtych czasach zło było bezosobowe, niczym nie różniło się od codziennej rutyny i było naturą każdego człowieka. Najprostszym i najbardziej zbliżonym do polskich realiów przykładem może być porucznik wysyłający (delikatnie mówiąc) ‘transport’ do Auschwitz. Kim jest ten ‘porucznik’? Wcieleniem zła czy może po prostu człowiekiem wykonującym swoje codzienne obowiązki w celu utrzymania rodziny? Dla ludzi z pokolenia J.R.R. Tolkiena odpowiedź na to pytanie wcale nie była taka prosta.

Postrzeganie zła

Postrzeganie zła w latach 1892-1973 ewoluowało w zależności od kontekstu społeczno-kulturowego, politycznego oraz filozoficznego. W tym okresie miały miejsce liczne wydarzenia, które wpłynęły na sposób rozumienia i interpretowania zła. Na początku XX wieku, w okresie przed I wojną światową, zło często kojarzono z osobistymi cechami jednostek. W literaturze tego czasu, takiej jak dzieła Fiodora Dostojewskiego, zło było przedstawiane jako element ludzkiej natury, który prowadził do wewnętrznych konfliktów i moralnych dylematów. W tym ujęciu, zło nie było postrzegane jako zjawisko zewnętrzne, lecz jako coś, co tkwi w każdym człowieku. W miarę postępujących wydarzeń, takich jak wojny światowe i wielki kryzys, zło zaczęto postrzegać w szerszym kontekście społecznym i politycznym. Zjawiska takie jak totalitaryzm, faszyzm i holokaust uświadomiły społeczeństwu, że zło może być zorganizowane i systemowe. W tym okresie, zło stało się nie tylko cechą jednostkową, ale również produktem struktur społecznych, które mogły prowadzić do masowych zbrodni. W literaturze i filozofii, takich jak prace Hannah Arendt, pojawiła się koncepcja “banalności zła”, wskazująca na to, że zło może być realizowane przez zwykłych ludzi w ramach biurokratycznych mechanizmów.

Badania nad złem

Po II wojnie światowej, psychologia i socjologia zaczęły badać zło z perspektywy ludzkiego zachowania. Zjawiska takie jak eksperymenty Milgrama wykazały, że ludzie są skłonni do popełniania czynów, które mogą być uznane za złe, pod wpływem autorytetu. W tym kontekście zło zaczęto postrzegać jako wynik interakcji między jednostką a jej otoczeniem, a nie tylko jako cechę osobistą. W literaturze i filmie pojawiły się nowe narracje, które podkreślały złożoność ludzkiej natury i moralności. Warto zwrócić uwagę na rozwój myśli filozoficznej, który miał miejsce w tym czasie. Filozofowie tacy jak Jean-Paul Sartre i Albert Camus zaczęli badać pojęcie zła w kontekście egzystencjalizmu. Zło zostało zinterpretowane jako wynik ludzkiej wolności i odpowiedzialności. W tym sensie, zło nie było jedynie negatywnym aspektem ludzkiej natury, ale również konsekwencją wyborów dokonywanych przez jednostki w obliczu absurdalności życia. Z perspektywy psychologicznej, zło zaczęło być analizowane przez pryzmat traumy i warunków psychicznych. Zjawiska takie jak wojny, przemoc domowa czy dyskryminacja rasowa wymagały zrozumienia, w jaki sposób traumatyczne doświadczenia mogą prowadzić do zbrodniczych działań. W literaturze psychologicznej pojawiły się koncepcje, które sugerowały, że zło może być konsekwencją niezdrowych relacji i braku empatii w społeczeństwie.

Zło w twórczości J.R.R. Tolkiena

Natura zła w twórczości J.R.R. Tolkiena jest zagadnieniem złożonym, które może być analizowane z różnych perspektyw. W literaturze Tolkiena, zło nie jest jedynie przeciwieństwem dobra, ale posiada swoją własną, skomplikowaną tożsamość. W „Władcy Pierścieni” oraz „Silmarillionie” zło manifestuje się w postaci różnych postaci i sił, które dążą do dominacji i zniszczenia. Z perspektywy analitycznej, zło w dziełach Tolkiena często personifikowane jest przez postacie takie jak Sauron czy Morgoth. Sauron, jako upadły Majar, reprezentuje nie tylko siłę destrukcyjną, ale również strategię i manipulację. Jego dążenie do władzy może być interpretowane jako metafora ludzkiej chciwości i ambicji. Morgoth, z kolei, jest uosobieniem chaosu i destrukcji, którego działania mają daleko idące konsekwencje dla całego świata Ardy.

Warto zauważyć, że zło w uniwersum Tolkiena nie jest jedynie zjawiskiem zewnętrznym. Wiele postaci, takich jak Gollum czy nawet Boromir, zmagają się z wewnętrznymi konfliktami, które ukazują, że zło może być również rezultatem osobistych wyborów i słabości. Gollum, w swojej obsesji na punkcie pierścienia, ilustruje, jak pożądanie może prowadzić do moralnego upadku. Z perspektywy narracyjnej, jego postać stanowi ostrzeżenie przed zgubnymi skutkami niewłaściwych wyborów.

Tolkien, będąc głęboko zakorzeniony w tradycji chrześcijańskiej, wprowadza koncepcję grzechu oraz odkupienia. Postacie, które ulegają pokusom zła, mają możliwość odkupienia, co jest widoczne w przypadku Frodo i Sama. Ich podróż nosi ze sobą nie tylko fizyczne, ale i duchowe wyzwania, które prowadzą do głębszego zrozumienia natury zła. Można zauważyć, że walka z złem jest nie tylko zewnętrzna, ale także wewnętrzna, co czyni tę tematykę uniwersalną i bliską wielu czytelnikom. Analizując naturę zła w twórczości Tolkiena, można zauważyć, że zło nie jest jedynie zjawiskiem destrukcyjnym. Często prowadzi do rozwoju postaci i ujawnienia ich prawdziwej natury co paradoksalnie czyni zło czymś dobrym. Konflikty, które wynikają z konfrontacji dobra i zła, są centralnym elementem narracji, nadającym jej głębię i znaczenie. W ten sposób Tolkien ukazuje, że zło, mimo że jest siłą destrukcyjną, może również pełnić rolę katalizatora dla zmiany i wzrostu.

Please follow and like us:
error20
fb-share-icon0
Tweet 20
fb-share-icon20

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Translate »
Social media & sharing icons powered UltimatelySocial
error

Spodobało ci się? Polub mnie na Facebook