Filozof wśród mitów: Jakie pytania stawia Tolkien?

J.R.R. Tolkien w swoich książkach, szczególnie w Hobbicie, Władcy Pierścieni i Silmarillionie, stawia przed nami szereg głębokich filozoficznych pytań, które dotyczą natury człowieka, wolnej woli, dobra i zła, a także przeznaczenia i ofiary. Oto kilka z nich:

1. Wolna wola vs. przeznaczenie

Tolkien często bada kwestie wolnej woli i przeznaczenia, szczególnie w kontekście postaci, które muszą wybierać między różnymi ścieżkami. Przykładem jest Frodo, który zostaje powiernikiem pierścienia i musi podjąć decyzję, czy wykorzysta go do własnych celów, czy zniszczy. Z jednej strony, przeznaczenie w postaci Pierścienia Władzy jest nieuniknione, z drugiej – Frodo ma wolność wyboru, by stawić mu czoła lub się poddać. Cała opowieść jest pełna takich decyzji, które kształtują losy bohaterów.

2. Natury dobra i zła

Tolkien zmaga się z pytaniem o naturę dobra i zła, o to, czym one są i jak się przejawiają. Zło jest w jego książkach przedstawiane jako coś, co wypacza naturę, zniekształca i zagraża równowadze świata (np. Sauron, Melkor). Z kolei dobro jest czymś, co wiąże się z ofiarą, poświęceniem i dążeniem do wspólnego dobra. Wartości te są wyrażane nie tylko przez postacie, ale także przez sam świat, który Tolkien stworzył – Śródziemie jest miejscem, w którym walka dobra ze złem nigdy nie jest łatwa, a wynik niepewny.

3. Wartość ofiary

Ofiara jest centralnym motywem w twórczości Tolkiena. Postacie takie jak Frodo, Aragorn czy Gandalf podejmują decyzje, które niosą ze sobą wielkie osobiste poświęcenie. Tolkien pokazuje, że prawdziwa siła nie polega na potędze, ale na zdolności do poświęcenia siebie dla innych i dla dobra ogółu. W Władcy Pierścieni ofiara staje się drogą do zwycięstwa nad złem, ale nie bez kosztów.

4. Rola bohatera i mocy

Tolkien stawia pytanie o to, czym jest prawdziwa moc i co z nią robić. W Władcy Pierścieni pierścień władzy jest metaforą absolutnej mocy, która, choć kusząca, prowadzi do zniszczenia. Postacie takie jak Bilbo czy Frodo ukazują się, że siła nie polega na posiadaniu władzy, lecz na jej odrzuceniu i dążeniu do sprawiedliwości. To pytanie o to, jak władza kształtuje osobowość, a także o to, w jaki sposób należy jej używać, by, nie stała się źródłem zła.

5. Religia i duchowość

Choć Tolkien nie stworzył swoich książek jako manifest religijny, wiele filozoficznych pytań w jego twórczości jest związanych z wątkami religijnymi. Śródziemie pełne jest boskich postaci, jak Valarowie, którzy rządzą światem, i jest to swoista alegoria chrześcijańskich wartości, w tym troski o stworzenie, pokorę, miłość i przebaczenie. Tolkien, będąc katolikiem, nie bez powodu łączy te motywy w swoich dziełach, pytając o rolę Boga w świecie i o to, jak człowiek powinien odnosić się do boskich praw.

6. Związek człowieka z naturą

Tolkien wielokrotnie porusza temat relacji między ludźmi (oraz innymi rasami Śródziemia) a naturą. Ziemia, lasy, rzeki i inne elementy przyrody są w jego książkach traktowane z szacunkiem. Motyw destrukcyjnego wpływu technologii i przemocy, jaką niosą ze sobą siły zła (np. przemiany natury przez Sarumana), stawia pytanie o naszą odpowiedzialność wobec przyrody i o to, jak wpływamy na otaczający nas świat.

7. Upływ czasu i śmierć

Śmierć i upływ czasu są także istotnymi tematami w książkach Tolkiena. Postacie, które żyją wiecznie, takie jak Elfy, stają przed pytaniem, co oznacza nieśmiertelność i jakie są jej konsekwencje. Czas, który nieustannie mija, jest nieuchronny, a śmierć jest nieodłącznym elementem życia. Pytanie o sens śmierci, jej rolę w życiu bohaterów i znaczenie umierania staje się centralnym tematem, zwłaszcza w Silmarillionie, gdzie śmierć i los bohaterów są nieodwracalnie związane z ich wyborem.

Wszystkie te pytania sprawiają, że książki Tolkiena nie są tylko opowieściami o przygodach, ale również głębokimi rozważaniami nad tym, co stanowi o ludzkiej naturze, moralności, wolnej woli i sensie życia.

🌿 Jeśli to, co tworzę, porusza Twoje serce i myśli, możesz pomóc mi robić to dalej – regularnie, z pasją i oddaniem.
Wesprzyj moje Studium Śródziemia na Patronite:
Dziękuję, że jesteś częścią tej drogi. ✨

Anna Eldameldor Mokos- Strażniczka światła Ëarendila