Cień mitów i światło opowieści: Motywy mitologiczne u Tolkiena

Analiza motywów mitologicznych w twórczości J.R.R. Tolkiena to mój ulubiony temat, który daje szerokie pole do badań. Tolkien, jako filolog, miał głęboką wiedzę na temat mitów, legend i tradycji literackich, które często wplatał do swoich dzieł. Warto zwrócić uwagę na kilka głównych obszarów, w których obecne są elementy mitologiczne w dziełach Tolkiena, szczególnie w “Hobbicie”, “Władcy Pierścieni” oraz “Silmarillionie”.

1. Mitologia nordycka i germańska

Tolkien miał ogromną wiedzę na temat mitologii nordyckiej i germańskiej które stanowiły inspirację dla wielu stworzonych przez niego postaci i wątków w jego twórczości.

Sauron i Morgoth: Główne postacie antagonistyczne w “Silmarillionie” mają wyraźne paralelę do nordyckich postaci takich jak Loki i Fenrir, a także do bóstw, które w mitologii germańskiej są symbolem chaosu i zła. Morgoth, który jest głównym wrogiem w “Silmarillionie”, przypomina postać “Ragna Roks” w mitach skandynawskich, będącego istotą, która chce zniszczyć porządek świata.
Upadek Numenoru i mity o potopie: Zniszczenie Numenoru w “Silmarillionie” przypomina mit o potopie z Biblii i mitologii greckiej (np. historia Deukaliona i Pyrry), w których potop niszczy ludzkość za jej grzechy. W mitologii nordyckiej występuje podobny motyw w historii o końcu świata, zwanej Ragnarokiem, który także wiąże się z wielką katastrofą.
Jaskinia i podróże bohatera: Motyw podróży bohatera do mrocznych miejsc i zmagania się z siłami ciemności (np. podróże Bilba w “Hobbicie” czy Froda w “Władcy Pierścieni”) jest głęboko osadzony w mitologii nordyckiej i innych tradycjach. Również sama konstrukcja “początków” (np. założenie Shire w “Hobbicie”) nawiązuje do mitologicznych archetypów stworzenia.

2. Mitologia celtycka

Motywy celtyckie także odgrywają znaczącą rolę w twórczości Tolkiena. Celtycka tradycja, pełna mistycyzmu, magii i pradawnych rytuałów, jest widoczna w różnych elementach jego dzieł.

Elfy i ich nieśmiertelność: U Tolkiena elfy są istotami długowiecznymi, posiadającymi magiczne moce i żyjącymi w harmonii z naturą. Motyw elfów nawiązuje do celtyckich przekonań o nadprzyrodzonych istotach, które pełniły rolę opiekunów natury i żyły w zgodzie z jej cyklami. Elfy Tolkiena mają cechy przypisane do postaci z mitów celtyckich, np. Aos Sí, którzy są duchami natury lub bóstwami.
Rola kamieni i artefaktów: W “Silmarillionie” kamienie i artefakty, jak np. Silmarile czy Pierścień Władzy, pełnią rolę centralnych motywów w opowieści. W tradycji celtyckiej również występują magiczne kamienie, które mają wielką moc (np. kamienie z legendy o Fionn mac Cumhaill).

3. Mitologia chrześcijańska

Tolkien, jako katolik, bardzo subtelnie i świadomie wplatał elementy swojej religijnej wiary w mitologię, którą tworzył. Jednakże te elementy są ukryte w sposób nieoczywisty, co pozwala na wielowarstwową interpretację jego dzieł.

Motyw zbawienia i poświęcenia: W postaciach takich jak Frodo, Aragorn czy Gandalf można dostrzec motywy chrześcijańskie: ofiary, zbawienia i odkupienia. Frodo, na przykład, podejmuje misję, która kosztuje go, co jest zgodne z chrześcijańską tradycją męczeństwa. Sam Gandalf ma pewne cechy proroka czy też biskupa, prowadzącego bohaterów ku dobru i światłu.
Zło i dobro: Podobnie jak w chrześcijaństwie, w twórczości Tolkiena obecna jest walka między dobrem a złem, z postaciami takimi jak Sauron, które symbolizują czyste zło, i postaciami jak Gandalf, które symbolizują dobro, będąc siłą, która chroni świat przed zniszczeniem.

4. Motyw „zatrutych” artefaktów

Wiele mitów, w tym mitologia grecka, zawiera historie o artefaktach, które obdarzone są nadprzyrodzoną mocą, ale także niebezpieczeństwem. W “Władcy Pierścieni” Pierścień Władzy jest takim właśnie artefaktem. Jego moc jest ogromna, ale również destrukcyjna. Widać tutaj nawiązanie do mitycznych przedmiotów, które zapewniają właścicielowi potęgę, ale w zamian za duszę lub moralne upadki (np. pierścień w mitologii nordyckiej, który może być źródłem nieśmiertelności).

5. Motyw bohaterski

Motyw bohatera, który wyrusza w niebezpieczną podróż, by przezwyciężyć zło i uratować świat, jest jednym z głównych elementów mitologii, które Tolkien przenosi do swoich książek. To nawiązanie do epickich mitów greckich, jak np. Iliada czy Odyseja, a także nordyckiego cyklu sag. Postacie takie jak Bilbo Baggins, Frodo Baggins, czy Aragorn pełnią rolę “bohatera tysiąca twarzy” (jak w mitologii bohaterów, w tym Herkulesa czy Sigurda), który mimo swojej skromności staje się wielki dzięki swojemu poświęceniu i odwadze.

Podsumowanie:

Twórczość J.R.R. Tolkiena jest głęboko zakorzeniona w mitologiach i tradycjach literackich, szczególnie w mitologii nordyckiej, germańskiej, celtyckiej oraz w religijnych motywach chrześcijańskich. Wiele z jego postaci, wątków i motywów jest inspiracją lub reinterpretacją elementów tych mitów, co sprawia, że jego dzieła mają ponadczasową wartość. Dzięki tej inspiracji Tolkien stworzył nie tylko spójną mitologię, ale i uniwersalne historie o walce dobra ze złem, o poświęceniu i o przyjaźni, które pozostają aktualne niezależnie od czasów.

🌿 Jeśli to, co tworzę, porusza Twoje serce i myśli, możesz pomóc mi robić to dalej – regularnie, z pasją i oddaniem.
Wesprzyj moje Studium Śródziemia na Patronite:
Dziękuję, że jesteś częścią tej drogi. ✨

Anna Eldameldor Mokos- Strażniczka światła Ëarendila